Obsesif Kompulsif Bozukluk, durumun yaşanış veya biçimlenişinden ziyade kişinin yaşadığı durumu yorumlama şeklidir. OKB’den mustarip kişilerin yorumlama şekli yanlı ve çarpıklaşmıştır. OKB tanısı almış veya OKB şüphesi taşıyan kişiler istem dışı akla gelen düşüncelerle baş etmek için türlü yöntemler geliştirirler.

OKB tanısı almış kişilerin ayırt edici özelliklerine bakacak olursak kişi, akla gelen istemsiz düşünceleriyle çok fazla meşguldür. Kişi, bu düşüncelerden rahatsızlık duyar ve bununla başa çıkmak için tekrarlayan davranışlar gösterir. Kişi, yaşadığı bu belirtilerin duyulduğu sıklık ve verdiği tepkiler konusunda OKB tanısı almamış insanlardan ayırt edilebilir. OKB tanısı almış kişilerdeki durumlara verilen tepkiler beraberinde kaçınmayı da getirmektedir. Kişinin duygu durumunu düzenlemedeki zorluklar birçok psikopatoloji için risk faktörü oluşturabilmektedir. OKB’nin güncel modelinde gerçek olmayan inanç, varsayım ve düşünceler olduğuna dikkat çekilmiştir. Duygu düzenlemedeki zorluk OKB tanısı almış kişinin gelişimsel açıdan yaşadığı bir sıkıntıyı ortaya çıkartabilir, bu nedenle gelişimsel faktörler bu tanıda önemlidir. Bağlanma kısmı OKB tanısı almış bir birey için oldukça önemlidir. Kaygılı bağlanma şekli OKB tanısı açısından büyük etkiye sahiptir. Örneğin; kaygılı bağlanma stili OKB’den mustarip kişide güvenli alanının zedelenmesi olarak algılanır ve dünyayı tehlikeli bir yer olarak algılarken ilişkide fazla kaygı duyduğundan kişinin kendi benliğiyle duyduğu kaygı birbiriyle çatışır ve kişi ilişkisinde fazlasıyla zorlanır. Yüksek kaygı yaşayan bireyler yaşadıkları tehlikeyi kontrol edebileceklerini düşünürek kontrol etme ve değişimleme çabasına girerler. Kişi çabasına rağmen bir şeyleri değiştiremez ve kontrol edemezse sonrasında yapacakları için de ne yaparsa yapsın değişimi ve kontrolü sağlayamayacağını düşünür ve kaygılanır. Kaygı bozuklukları ve OKB bu noktada birbirine benzese de ayırıcı noktaları; kaygı bozukluklarında yaşanan daha çok teslim olma haliyken, OKB’ den mustarip olan kişininki kontrol etme çabasıdır diyebiliriz. OKB’nin ortaya çıkmasında istem dışı akla gelen düşünceler, imgeler ve dürtülerin devamında kişi abartılı sorumluluk algısı, abartılı tehdit tahminleri, akla gelen düşüncelerinin abartılı şekilde önemsenmesi üzerinde durulması ve ihtimaller oluşturması şeklinde kendini gösterir. Mükemmeliyetçilik, OKB’den mustarip kişilerde sık rastlanan bir arayış olmakla birlikte belirsizliğe tahammülsüzlük de OKB’nin ortaya çıkmasında ve sürdürülmesinde önemli bir faktör alanıdır. OKB’den mustarip kişiler yaşadığı durumlara hâkim olmak isterler. Durumlar karışında yaşayacağı ihtimalleri düşünüp ihtimaller üzerinden de düşünme hali sergilemektedirler. Yaşadıkları belirsizlikler, bu kişiler için büyük tehdit oluşturur ve kişi kendini bulunduğu durumdan oldukça rahatsız hisseder.
Hissedilen rahatsızlık ve kontrolü elinde tutma hali kişinin hayat işlevselliğini önemli ölçüde etkiliyor ve kişi yaşadığı tüm bu sıkıntılı düşünce durumunu kendi içinde kontrol edemediğine inanıyorsa kendi sürecine başlamak için en uygun zamanda adım atmalı ve sürdürmelidir.

Yazan: Stajyer Psikolog Elif Nur Bayrakdar