Piromani kelimesi Yunanca πυρ (pyr) yani “ateş” ve μανία (mania) yani “delilik”  kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Piromani, kişinin kasıtlı ve amaca yönelik olarak  birden fazla durumda yangın çıkarma davranışı sergilemesiyle tanımlanır. Yıkıcı  bozukluklar,dürtü kontrol ve davranım bozuklukları arasındadır. En nadir görülenlerden  biridir.  

Yirminci yüzyılda, piromani Amerikan Psikiyatri Birliği ve Dünya Sağlık Örgütü’nün  psikiyatrik sınıflandırma sistemlerinde yer almıştır. Ancak piromani tanısının geçerliliği ve  hatta varlığı hakkındaki tartışmalar hala devam etmektedir. 

Günümüzde piromani, yaygın olarak kullanılan psikiyatrik sınıflandırma sistemlerinde bir  bozukluk olarak yer almaktadır. İlk olarak DSM’nin ilk baskısında obsesif-kompulsif  reaksiyon olarak sınıflandırılmış, daha sonra ikinci baskısında bir bozukluk olmaktan ziyade  bir belirti olarak görülmüştür. Üçüncü baskıda ayrı bir ruhsal bozukluk olarak resmi hale gelmiştir.. 

 DSM-5-TR’ye göre piromani için tanı ölçütleri:

• Birçok kez istekli ve amaçlı olarak yangın çıkarma.
• Eylem öncesinde gerginlik ya da affektif uyarılma olması.
• Yangın ve bunun yarattığı olaylar ile büyülenme, ilgilenme,bunlara merak duyma ya da bunları çekici bulma.
• Yangın çıkarırken ya da ardından olup bitenleri gözlerken ya da bu olaya katılırken haz alma,doyum bulma ya da rahatlama sağlama.
• Yangın çıkarma, parasal kazanç sağlamak için, sosyopolitik ideolojinin bir dışavurumu olarak, bir suç eylemini gidermek için, kızgınlığını göstermek ya da  intikam almak için, kişinin yaşam koşullarını iyileştirmek için, bir sanrı ya da varsanıya yanıt olarak ya da yargılama bozukluğunun bir sonucu olarak yapılmamaktadır.  

Yangın çıkarma, davranım bozukluğu, bir manik epizod ya da antisosyal kişilik  bozukluğuyla daha iyi açıklanamaz.

Kimlerde görülür? 

Piromani genellikle orta ya da geç ergenlikte başlar, fakat daha erken bir yaşta da  başlayabilir. Grant ve Kim 21 olguluk çalışmalarında, piromaninin ortalama başlama yaşını  18 olarak bildirmişlerdir. Ergenlik çağındaki tipik piromani hastası entelektüel düzeyi sınırlı,  işlev bozukluğu olan, şiddete eğilimli aileler ve olanakları kısıtlı bir sosyal ortamdan gelen,  çocukluk döneminde belirgin öğrenme ve topluma uyum sağlamada sorunlar yaşayan bir  bireydir. Çocuk ve ergenlerde ateş yakma ya da ateş ile ilgili uğraşılara başka belirtiler eşlik  etmez. 

Piromanin Nedenleri Nedir ve Tedavisi Nedir?

Freud’un psikoanalitik teorileri, piromaniyi açıklamak için kullanılan bir temel olarak  kabul edilir. Freud’a göre, piromani, içsel bir çatışmanın bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu içsel çatışma, bilinçdışı dürtülerin, arzuların veya duygusal gerilimlerin ifadesi olarak yangın  çıkarma davranışına dönüşür. 

Son yıllarda, piromaninin biyolojik yönleri üzerinde daha fazla durulmaya  başlanmıştır. Bazı çalışmalar, beyindeki kimyasal dengesizliklerin piromani riskini  artırabileceğini göstermiştir.

Serotonin düzeyindeki düzensizliklerin piromaniyle ilişkili  olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca, piromaninin genetik bileşenleri üzerinde de araştırmalar  yapılmaktadır.  

Ancak piromaniyenin tam olarak nasıl oluştuğunu ve neden bazı kişilerin bu hastalığa sahip olduğunu anlamak için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Piromaninin tedavisi genellikle psikoterapi, ilaç tedavisi ve davranış değiştirme tekniklerinden oluşur.

Yazan: Stajyer Psikolog İrem Keklik