ÇOCUĞUN DUYGU VE DAVRANIŞLARINA AİLENİN TEPKİLERİ
Ailedeki iletişim ve yaklaşım çocuğun gelişmesinde oldukça önemlidir. Duygusal gelişim, ilk olarak ebeveynler ile başlar ve hayat boyu sürer.Çocuğun duygusal ihtiyaçlarının karşılanması,benlik algısı, özgüveni, özsaygısı ve sosyal ilişkilerinde olumlu bir alt yapı sağlar. Duyguların izinde davranış ve tepkiler şekillenir. Çocuğun ihtiyacını bulmasını sağlayan duygularıdır. Çocukların davranışlarının ana kaynağı ihtiyaçlarıdır. Duygular sayesinde çocuk kendisini ve başkalarını anlayıp değerlendirebilir.
Çocuğun davranışları anne babanın tutumlarıyla yön bulur.Peki çocuklarımızın duygu ve davranışlarına ebeveyn olarak nasıl tepki veririz?
Ebeveyn Duygu Sosyalleştirme : Anne ve babanın bilinçli veya bilinçsiz şekilde çocuğuna duyguları hakkında bilgi vermesi ve rehberlik etmesidir.Çocuk duyguları ile nasıl başa çıkacağını anne ve
babadan öğrenir.Ailenin çocuğun davranışlarına olan tepkisi ,çocuğun doğru ve yanlışı ayırt edebilmesi, davranışlarını kontrol edebilmesi ve davranışlarını yönetme becerisini büyük oranda
etkiler. Ailenin tepkileri ile çocuklar kuralları ve sınırları öğrenir. Çocuk ,iletişimi ve iletişim şeklini bakım verenlerinden öğrenir.Çocukların güven ilişkisine, anlaşılmaya ebeveynin ilgisine ve
onaylandığını görmeye ihtiyacı vardır.Ebeveyn çocuğun duygu ve ihtiyaçlarını tutarlı ve koşulsuz bir şekilde sağlamalıdır.Çocuğun duygularının anlaşılmadan sertçe eleştirilmesi, onaylanmadan yok
sayılarak karşılaştırılması, ihmal edilmesi, davranışlarının ötesindeki ihtiyaçlarını görmeden baskı ile yaklaşılması çocuğu olumsuz etkiler. Çocuğun duygu ve davranışlarına olumsuz ve yargılayıcı
şekilde tepki vermek bazı problemler yaratabilmektedir.Çocukta bu durumda uyku problemleri,
,sindirim problemleri, saldırganlık görülebilir. Aynı zamanda kaygı, panik,güven sorunları,duygusal mesafe,değersizlik ve düşük özgüven sorunlarına sebep olabilir.
Tepkilerin Önemi: Ailede karşılıklı saygı, anlayış dolu iletişim duygusal bağlılığa, açık ve yapıcı iletişime katkı sağlar. Anne ve babanın tepkileri çocuğun duygusal, zihinsel ve sosyal gelişiminde kilit noktadır. Ebeveynleri tarafından duygu ve davranışlarına olumsuz tepki alıp kabul edilmediğini, olumsuz tutumla karşılaştığını gören çocuğun şemaları negatif yönde oluşur. Duyguları düzenleme ve davranışları sağlıklı şekillendirme becerisinde ebeveynin tepkileri önemlidir. Bebeklikten itibaren beynin gelişmesinde rol alan en etkili öğrenme yöntemleri ebeveynin tepki ve davranışlarıdır. Çocuk gözlemleyerek, ebeveynin tepkilerini taklit eder.Örneğin zorluk karşısında ebeveyn bağırıp, ağlıyor ise çocuk da aynı şekilde tepki verebilir. Ebeveyn çözümcül ise çocuk da bu şekilde davranıp olumlu davranışlarla ilerleyecektir. Duygularını yönetmede zorluk yaşayan çocuk,ebeveynini yanında
hissettiğinde ve kabul duygusunu yaşadığında daha iyi hissedebilmektedir.
İyi ya da kötü çocuk var mıdır ? Yoksa ebeveynin tepkileri ile şekillenmiş bir çocukluk mudur?
Kötü çocuk olarak yargıladığımız çocukların çoğu değer görmeye, sevgi ve ilgiyi hissetmeye
,dinlenilmeye ,anlaşıldığını gözlemlemeye ihtiyacı olan çocuklardır. Ebeveynin tepkileri ile çocuk kendi duygularını yönetme ve başkalarının duygularını anlayabilme özelliği kazanarak iyi ilişkiler kurabilir . Çocuğun duygularının ketlenmesinde ebeveyn davranışları çok önemlidir.Örneğin
kaybedilen bir nesnenin ardından çocuğun ağlamasında çocuğun duygusunu yaşamasına izin verip, anlayışla destek mi oluyorsunuz? Yoksa üzüntü duygusunu yok sayıp” Bunun için ağlanmaz.” deyip görmezden mi geliyorsunuz? Çocuklarda duygu ,davranışlarla açığa çıkar. “Bunun için ağlanmaz.” demek yerine “Üzüldüğünü anlıyorum, sana nasıl yardımcı olabilirim?” diyerek hem duyguyu hem de davranışı fark ettirmek öz denetim ve duygu düzenleme becerisine fayda sağlar.
Stajyer Psikolog Hilal Karaer
