Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu nedir? Çocuklarda nasıl görülür? Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu günümüzde çok sık duyduğumuz fakat hakkında çok doğru şeyler bilmediğimiz bir bozukluktur.Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), DSM-4’e göre dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik kavramları ile karşımıza çıkmaktadır.Daha çok çocukluk döneminde başlayan ve yetişkinlikte de devam edebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, hem birey hem de aile ve toplum açısından önemli sorunlara zemin hazırlamaktadır. Bu nedenle bu bozukluğun erken tanınması ve olası etken faktörlerin anlaşılması önemlidir. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tek başına bir teşhis olmasına rağmen sadece hiperaktivite ya da sadece dikkat eksikliği olarak da gelişebilir. Bir çocukta sadece dikkat eksikliği olabilir, hiperaktivite olmaz. Sadece hiperaktivite olur, dikkat eksikliği nörolojik olarak olmayabilir ama genelde birbirine eşlik ederler.

Belirtileri:
• Detaylara dikkat etmez, sürekli hata yaparlar.
• Dikkatini sürdürmekte sıkıntı yaşarlar.
• Sizi dinlemez görünürler ancak verdiğiniz cümlelerin anlamlarını zihinlerinde şekillendirmeye çalışırlar.
• Verilen komutları izlemede güçlük çekerler.
• Bir olayı koordine etmekte çok zorlanırlar, aynı anda iki işi yürütmede sıkıntı yaşarlar.
• Yoğun düşünme gerektiren işlerden kaçınırlar, bu işlevleri yapmaktan hoşlanmazlar.
• Dağınık ve düzensizdirler.
• Sık sık eşyalarını kaybederler.
• Kurallara uymakta zorluk çekerler.
• Grup içinde oynarken ya da çalışırken sırasını beklemekte zorlanırlar.
• Dikkatleri çok kısa sürelidir. Genellikle başladıkları işi sonlandırmakta güçlük çekerler.
• Durdukları yerde duramaz, elleri ayakları hep hareket halindedir.
• Sessizce bir şeyle meşgul olmakta sıkıntı yaşarlar.
• Çok konuşurlar,karşısındaki kişi konuşurken konuşma bitmeden sözü keser araya girerler.

DEHB, genellikle okul yaşlarında fark edilir, ancak çocuğun tanı alabilecek düzeyde olması için bu belirtilerin daha erken yaşlarda görülmesi gerekir. Yapılan birçok araştırma DEHB’nin genetik bir yatkınlığının olduğunu göstermektedir. Dikkat Eksikliği Hiperaktivitesi olan çocuk dikkatini toparlamakta güçlük çeker, dikkatini toparlayabilse bile dikkati ve odaklanması yaşıtlarına göre daha kısa sürelidir. Ders ya da ödev başına otururken güçlük çeker, sık sık tuvalete gitme isteği, su içme isteği gibi istekleri olur. Ancak çok sevdiği, keyif aldığı herhangi bir işle uğraşıyor ise bu işin başında saatlerce kalabilir(örneğin, bilgisayar oyunu veya sevdiği bir çizgi film başında). Oyuncaklarla da oynarken de çocuk çok hareketli ve sıkılgan olabilir, bir oyundan diğerine geçer sonrasında ise oynadığı oyuncağa bile zarar verebilir. Okul yaşantısı içerisinde ise çocuklar kurallara uymakta güçlük çekerler, eşyalarını kaybederler. Öğretmeni ders anlatırken dersi sık sık bölebilir, sesler çıkarabilir veya arkadaşıyla uğraşabilir.
DEHB, son derece önemli bir konudur. Çünkü bu tanı hem aile hem de toplum ve okulda öğretmenler tarafından kolayca konulabilmektedir. DEHB’nin tanısı son derece önemlidir. Aksi halde bir takım yanlış anlaşılmalara ve yanlış tedavi yöntemlerine yönlendirebilmektedir. Bu nedenle Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun belirtileri aile ve öğretmenler tarafından çok iyi bilinmesi gerekir. Her hareketli çocuğun hiperaktivite, dikkati sürdürmede güçlük çeken her çocuğun dikkat dağınıklığı tanısı alması gerekmez. Bunun sağlıklı tanılanabilmesi için ilk başta uzman desteğine ihtiyaç duyulmalıdır.
• Bunun bir takım çalışması olduğu unutulmamalıdır. Aile, öğretmen ve sağlık çalışanlarının işbirliği içinde olmaları önemlidir.
• Aileler konu hakkında bilgilendirilmelidir.
• Özellikle çocukla göz teması kurmak önemlidir. Dikkat eksikliği olan çocukla göz göze gelerek onu daldığı yerden geri getirebilirsiniz. Bunu sık sık tekrarlayın
• DEHB’li çocuklar organize olmakta güçlük çekerler bu nedenle çocuğunuzla belirli rutinleriniz olsun ve bu rutinleri aksatmayın.
• Okulda devam eden çocuklar için de öğretmenler konu hakkında bilgilendirilmeli,sınıf içi düzenlemeler yapılmalıdır. Örneğin, DEHB’li çocuk öğretmene ve tahtaya yakın oturmalı,dikkati dağılmaya başlandığı anda ona pencereyi açmasını veya kalkıp tahtayı silmesi istenebilir.
• DEHB’li çocuklar sıklıkla arkadaş ilişkilerinde sorun yaşarlar bunun için” sosyal beceri” çalışmalarıyla çocuk desteklenmeli, zorbalığa ve düşmanlığa karşı korunması gerekmektedir.

Yazan: Stajyer Psikolog Ayda Torunoğlu