Ebeveynlik stilleri, ebeveynlerin çocuklarıyla kurdukları iletişimi ve çocuklarını yetiştirdikleri yöntemleri içerir. Çocuğun ebeveynleriyle kurduğu ilişki, çocuk için oldukça önemlidir. Çocuk, ebeveynleriyle ilişki kurarken ilk ilişki kurma deneyimini yaşar. Edindiği bu deneyim çocuğu büyük oranda etkiler. Çocuğun gelecek hayatında insanlarla kurduğu ilişki, davranış ve hareketleriyle birlikte kendisine karşı neler hissettiği, nasıl davrandığı da kurduğu ilk deneyimi temel almaktadır.
Yapılan araştırmalarda temel olarak 4 tane ebeveynlik stili olduğu gözlemlenmiştir. Bu yazımızda da ebeveynlik stillerini inceleyeceğiz.

1. Otoriter Ebeveynlik:
Bu stile sahip olan aile yapısına baktığımızda genelde aile içinde belirlenen kurallar çokça önemlidir. Ebeveynler, çocuklarına karşı daha az sıcaklık ve sıcaklığa karşın daha yüksek düzeyde kontrol etme ihtiyacı duyarlar. Ebeveynler, çocuklarına kurallar koyar ve bu kurallara uymalarını beklerler. Çocuğun kurallara uymaması halinde de çocuk cezalandırılır. Koyulan kuralların nedeni çocuğa açıklanmaz. Kurallar, ebeveyn istediği için vardır. Çocuğun kurallara uyup daha iyisini yapması beklenir. Ebeveynle çocuk arasında fikir alışverişi yoktur. ‘Ebeveyn ister, çocuk yapar’ metoduyla bir ilerleme gözlemlenir. Tüm bunların sonucu olarak, otoriter ebeveynlere sahip çocuklar gelecek hayatlarında kurallara uyum sağlar fakat özgüvenleri düşüktür. Anne babaya karşı güvensiz bağlanma geliştirirler ve daha kaygılı ve agresif bireyler oldukları gözlemlenir.
2. Demokratik Ebeveynlik:
Demokratik yaklaşıma sahip olan ebeveynlerde çocuğa kural koyulur ve bu kurala uyması beklenilir. Fakat kuralın neden koyulduğu, kuralı koyarken çocuktan ne beklenildiği de çocuğa açıkça anlatılır. Kurallar vardır fakat aynı zamanda çocuklarının cesaretli birer birey olmaları için de çocuklarına destek olurlar. Çocukları herhangi bir hata yaptığında yol gösterici davranış gösterirler. Ebeveynler, çocuklarına kontrol yaklaşımının yanı sıra çocuklarıyla iletişimlerinde sıcaklık ve yakınlık da kurmak isterler. İlişkilerinde fikir alışverişi vardır. Anlamak ve anlaşılmak önemlidir. Bunun sonucunda ise, çocukla ebeveyn arasında güvenli bağ kurulur. Çocuğun öz benliği gelişmiş olur. Bu stille büyümüş çocuklar gelecek hayatlarında mutlu ve başarılı olmaya yatkınlardır. Kendi sınırlarını çizerek özgüvenli bireyler oldukları gözlemlenmiştir.
3. İzin Verici Ebeveynlik:
İzin verici ebeveyn yaklaşımında, ebeveynlerin çocuklarına karşı bir beklentileri yoktur. Küçük kurallar konsa da çocuk kurallara uymadığı zaman herhangi bir cezayla karşılaşmaz veya problem yaşamaz. Büyük sıkıntılarda müdahale etmeyi seçerler. Çocuklarının kendi davranışlarını kendisinin düzenlemesine izin verir ve çocuktan bunu bekler. Çocuklarının yerine getirmediği sorumluluk ve davranışlarına müdahale etmez, yol göstermeyi hedeflemez. Çocuğun sorumluluk ve duygu düzenleme kararı çocuğun kendisine bırakıldığı için çocuk kendini güvende hissedemeyebilir. Bu nedenle ebeveynlerine güvensiz bağlanırlar. Okul hayatlarındaki otorite ve kurallara ayak uydurma hali çocuk için zorlayıcı olur ve okul hayatına uyum sağlamakta zorlu çekerler. Çocukta düşük özgüven ve mutlu olamama hali gözlemlenebilir.
4. İhmalkâr Ebeveynler:
İhmalkâr olan ebeveynlerde çocuklarına karşı herhangi bir yakınlık ya da sıcaklık gözlemlenmez. Çocuklarını kontrol etmezler ve kuralları yoktur. Çocuklarının ilgi ve ihtiyaçları konusunda ilgisizdirler. Çocuklarının yeme, barınma, okul gibi temel ihtiyaçlarını karşılasalar da duygu ihtiyaçlarını karşılamazlar. Çocuk, anne ve babasından beklediği ilgi, şefkat ve öz veriyi alamaz. Yol göstericisi yoktur ve otorite çocuğa bırakılmıştır. Bunun sonucu olarak çocukta düşük öz kontrol ve özgüvensizlik sıkça rastlanılan şeylerdir. Bu stilde büyüyen çocuklarda saldırganlık eğiliminin daha fazla olduğu gözlemlenir. Çocuklar, eğitim hayatlarında akademik olarak başarısızlık yaşayabilirler. Erken yaşta alkol ve sigara gibi maddeleri de kullanma ihtimalleri yüksek olabilmektedir.

Ebeveynlik stilleri kültürden, yetiştirilme tarzından ve kişiden kişiye değişen bir olgudur. Kişi, kültürüne ve kendine uyan ebeveynlik stilini veya stillerini benimser ve çocuğunu yetiştirme yoluna bu stilden devam eder. Ebeveynin benimseyip uyguladığı her bir stil çocuğun bugününü etkilediği kadar yarınlarını da önemli derecede etkileyecektir. Ebeveynler, çocuklarına en uygun olan yolu seçip güvenli bir bağ oluşturmalıdır. Bunun sonucunda yetişen çocuklar kendi sınırlarını çizen, özgüveni yüksek, gelecek hakkında motive olabilen ve başarılı kimseler olabilmektedir. Bu noktada ebeveynlerin yaklaşımı oldukça önemlidir. Ebeveynler, zaman zaman benimsediği ve uyguladığı stille çocuğunun bu stile verdiği tepkiler konusunda bir çıkmaz yola girebilmektedir. Böyle bir durumda kendiniz veya çocuğunuz için alacağınız destek yolunuza temiz bir ışık sunacaktır.

Yazan: Stajyer Psikolog Elif Bayrakdar