OTİZM SPEKTRUM TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
Otizm Spektrum Türleri ve Özellikleri
Tıbbi adı ile otizm spektrum bozukluğu (OSB), doğuştan gelen ancak belirtilerinin erken çocukluk döneminde kendini gösterdiği nörogelişimsel bir bozukluktur. Genetik ve çevresel faktörlerin OSB’nin ortaya çıkmasında etkili olduğu düşünülmektedir. Otizm spektrum bozukluğuna sahip olan bireyler sosyal iletişim ve etkileşim becerilerinde zorluk yaşarlar, sınırlı ilgi alanlarına sahiptirler ve tekrarlayan davranışlar sergilerler.
-BELİRTİLERİ
oIsimleri söylendiğinde bakmayabilirler ve tepki veremeyebilirler.
oGöz teması kurmayabilirler.
oKonuşmada gecikme veya hiç konuşmama görülebilir.
oJest, mimik, beden dilini kullanmada zorluk görülebilir.
oArkadaşlık kurma ve sürdürmede zorluk yaşayabilirler.
oEmpati yapmakta zorluk yaşarlar.
oTekrarlayan hareketler (sallanma, el çırpma..) görülebilir.
oÇevresel değişikliklere karşı aşırı duyarlılık görülebilir.
oEkolali görülebilir.
-ATİPİK OTİZM
Otizm spektrum belirtilerine sahip ancak otizm teşhisi konulabilecek kadar yeterli belirti ve kriterleri taşımayan vakalardır.
-BELİRTİLERİ
oTekrarlayıcı dil kullanabilirler.
oKarmaşık konuşmaları anlama ve kullanmada zorluk yaşayabilirler.
oBenimsediği ortamın dışına çıkıldığı takdirde şiddetli tepki gösterebilirler.
oDuyusal uyaranlara karşı aşırı veya az tepki gösterebilirler. (gürültü, ışık, dokunma..)
oYaşına uygun sosyal becerilerin eksikliği görülebilir.
oAşırı utangaçlık gözlemlenebilir.
oBazı hareketleri tekrar tekrar yapma eğilimindedirler.
RETT SENDROMU
X kromozomundaki mutasyon nedeni ile ortaya çıkan sadece kız çocuklarında görülen nörolojik ve gelişimsel bir bozukluktur. İIk 6-18 ay normal gelişim gösteren bebekler 4 yaşına gelmeden ciddi bir gerileme yaşamaktadırlar.
-BELİRTİLERİ
oKafanın beşinci aydan itibaren büyümemesi görülebilir.
oKonuşma becerilerinin gelişmemesi durumu görülebilir.
oSkolyoz (omurga eğriliği) görülebilir.
oAtaxi (yürüme ve denge sorunları) yaşayabilirler.
oNöbetler görülebilir.
oEllerin hareketlerinde azalma olabilir.
oEl ve ayaklarda kasılma ve titremeler görülebilir.
oÇığlık nöbetleri yaşayabilirler.
ÇOCUKLUK ÇAĞININ DEZİNTEGRATİF BOZUKLUĞU
Nadir görülen ciddi bir nörogelişimsel bozukluktur. Söz konusu bozukluğa sahip çocuklar iki yaşına kadar normal gelişim gösterseler de üç yaşından itibaren gelişimsel gerilikler görülmeye başlanır. Tanı için doğumdan sonra en az 2 yıl süre ile görünüşte normal bir gelişim olmalı ve belirtiler 10 yaşından önce başlamalıdır.
-BELİRTİLERİ
oKazanılmış olan dil becerilerinin kaybı görülebilir.
oİnce ve kaba motor becerilerinde gerileme (yürüme, koşma, el becerileri..) görülebilir.
oDaha önce kazanılmış tuvalet becerilerinin kaybı söz konusu olabilir.
oSosyal etkileşimlerde ve iletişimde ciddi zorluklar yaşanabilir.
oAnksiyete, irritabilite gibi duygusal sorunlar görülebilmektedir.
-ASPERGER SENDROMU
Erken çocukluk döneminde, belirtileri kendini göstermeye başlamaktadır. Ancak belirtiler başlangıçta çok belirgin olmadığından teşhis çocukluk veya erken ergenlik döneminde konulabilmektedir. Asperger sendromuna sahip bireyler genellikle ortalamanın üzerinde zeka seviyesine sahiptir ve dil gelişimde gecikme yaşamazlar.
-BELİRTİLERİ
oGöz teması kurmada zorluk yaşayabilirler.
oZayıf el- göz koordinasyonuna sahip olabilirler.
oBelirli tat, koku ya da dokulara karşı aşırı tepki verebilirler.
oKonuşmalarında monoton tonlama görülebilir.
oSınırlı sayıda ve belirli konulara karşı yoğun ilgi duyabilirler.
oYüz ifadesi, beden dili gibi sosyal mesajları anlamada güçlük çekebilirler
oDuygularını belli etmekte zorlanabilirler.
oSes tonunu ayarlamada güçlük çekebilirler.
oKonuşma kalıplarında farklılık görülebilir.
OTİZM SPEKTRUM TÜRLERİ İÇİN TEDAVİ
Otizm, tedavisi yıllar boyunca devam etmesi gereken bir bozukluktur. Bu yüzden ilk ve en önemli adım ailenin bu rahatsızlık hakkında güzel bir şekilde bilgilendirilmesidir. Bu süreçte aile üyeleri birbirine destek olmalı, sorumluluk tek bir tarafa yıkılmamalıdır, suçlayıcı tavırlar sergilenmemeli ve sakin kalınmalıdır. Çocuğu sosyal ve duygusal alanda desteklemeleri gerekmektedir.
Otizmde erken tanı ve tedavi oldukça önemlidir. Erken teşhis ile belirtiler azaltılabilir, otizmli bireyler ve aile üyeleri için yaşam kalitesi yükseltilebilir. Otizmin özel eğitim ile desteklenmesi gerekmektedir. Uygulamalı davranış analizi, dil ve konuşma terapisi, duyu bütünleme terapisi, işitsel bütünleştirme terapisi, drama terapisi, müzik terapisi ve sanat terapisi gibi tedavi yöntemleri ile bireylerin davranışlarında düzelmeler kaydedilebilir ve öz benliğinin oluşumu desteklenebilir. Aynı zamanda bireyin dış uyaranlara karşı hassasiyeti azaltılır, başarı duygusunun oluşmasına yardımcı olunur ve en önemlisi insanlar ile kurulan ilişkiler geliştirilmeye çalıştırılır.
Otizm’ in temel belirtilerinde etkili olan bir ilaç tedavisi yoktur. Ancak otizmi olan çocuklarda eşlik eden dikkat eksikliği, davranış sorunları, uyku problemleri ve öfke kontrolü gibi problemler için ilaç tedavisi gerekli olabilmektedir.
Yazan:Stajyer Psikolog Nisa Kardaş
