Erteleme döngüsü, bireyin işlerini sürekli olarak ertelemesi, yetiştirmesi gereken birçok görevi son dakikaya bırakması veya bu işleri geciktirerek yapması, bir türlü başlamakta zorlanması ve yaptığı planları uygulamakta güçlük çekmesi olarak tanımlanabilir. Erteleme davranışında en önemli faktörlerden biri motivasyondur. Motivasyon, insanların belirli bir zamanda belirli bir hedefe ulaşmak için harekete geçmesini sağlayan güdüdür. Harekete geçmekte zorlanmak, motivasyon eksikliği ile doğrudan ilişkilidir.

Erteleme davranışının sebepleri nelerdir?

Motivasyon: 

Erteleme davranışına sürükleyen en önemli sebeplerden biri motivasyondur. Bireyler genellikle “Bir işe başlamak için önce motive olmalıyım.” düşüncesiyle hareket ederler. Ancak yapılan araştırmalar, bunun tam tersini ortaya koymaktadır. Araştırmalara göre, yapılması gereken işe motive olmadan başlandığında, motivasyonun işe başladıktan sonra kazanıldığı görülmektedir. Bu nedenle erteleme döngüsünden kurtulmak isteyen bir birey, motive olmayı beklemeden harekete geçmeli veya davranışı başlatmalıdır.

Öncelik Sırası: 

Erteleme döngüsünden kurtulmak isteyen bir bireyin yapması gereken bir diğer şey de yapılacak işleri öncelik sırasına koymaktır. Öncelik sırasının önemli olmasının sebebi, bireyin yapması gereken birçok iş varken ve bu işler kafasında yoğunlaşmışken, nereden başlayacağını bilmemesidir. Tüm işleri aynı anda yapmaya kalkışmak, kişiyi çabuk sıkılmaya, bıkkınlığa ve kaygıya sürükleyebilir. Artan kaygı, işlerin istenildiği gibi yapılmamasına ve bunun sonucunda suçluluk duygusuna yol açabilir. Bu nedenle, yapılacak işleri önem sırasına göre sıralamak, erteleme döngüsünden çıkmayı kolaylaştıracak ve süreci olumlu yönde etkileyecektir.

Mükemmeliyetçilik: 

Erteleme davranışının sebeplerinden biri de mükemmeliyetçilik olabilir. Mükemmeliyetçi bireyler, yerine getirmeleri gereken görevleri veya işleri, mükemmel olarak nitelendireceği bir şekilde yapamayacaklarını düşündüklerinde, bu işleri tamamen erteleme tutumunda olabilirler. Mükemmeliyetçiliğin farklı kaynakları olabilir; ancak, bireylerin görevlerini ve işlerini geciktirmeleri durumunda, “Ya hep ya hiç” standartını esnetmeleri önemlidir. Bireyin, mükemmel sonuçlar elde edemese bile, işi hiç yapmamaktan daha kazançlı olacağının farkındalığını kazanması, bu döngüden çıkmasına yardımcı olacaktır.

Erteleme Döngüsüne Sebep Olabilecek Psikolojik Rahatsızlıklar:

Depresyon: Kişinin günlük yaşamını olumsuz şekilde etkileyen, uzun süreli üzüntü, umutsuzluk ve ilgi kaybı gibi belirtilerle kendini gösteren bir duygu durum bozukluğudur. Depresyon, motivasyon eksikliğine ve enerji kaybına yol açabilir. Bu durum, kişinin günlük görevlerini yerine getirme isteğini azaltarak erteleme eğilimini artırabilir.

Kaygı Bozukluğu: Kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyen, aşırı ve sürekli endişe, korku ve gerginlik hissiyle karakterize edilen bir ruh sağlığı durumudur. Kaygı bozukluğuna sahip kişiler gelecek ile ilgili belirsizliklerden ve olası olumsuz sonuçlardan kaynaklanan yoğun bir endişe duygusunu erteleme davranışı ile kısa vadede hafifletmek için bir kaçış mekanizmasi olarak kullanırlar. Ancak uzun vadede daha fazla stres ve suçluluk hissine yol açılabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Çocukluk döneminde başlayıp, yetişkinlikte de devam edebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. Dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösterebilir. DEHB olan kişilerde ertleme davranışı oldukça yaygındır. Bunun sebepleri, dikkat dağınıklığı zayıf zaman yönetimi, dürtüsellik ve motivasyon eksikliği gibi DEHB’ye özgü özelliklerdir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB): Kişinin aklını meşgul eden, tekrarlayan, istenmeyen düşüncelerin yol açtığı yoğun kaygıyı hafifletmek amacıyla tekrarlayan davranışlarlakarakterize edilen bir kaygı bozukluğudur. Bu durum, kişiyi bazı görevleri yerine getirmekte zorlayabilir çünkü mükemmellik ve kontrol arayışı, görevlerin sürekli ertelenmesine yol açabilir.

Sosyal Fobi: Kişinin başkalarının önünde küçük düşeceği, rezil olacağı veya olumsuz değerlendirileceği ile ilgili yoğun kaygı ve stres yaşaması durumudur. Bu durum, kişinin toplum önünde değerlendirilme korkusu ya da başkalarının olumsuz yargılamasından kaçınma arzusuyla işleri ertelemesine neden olabilir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Travmatik bir olaydan sonra gelişen, kişinin aşırı korku, çaresizlik veya dehşet hissetmesine sebep olan psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu durum, kişiyi günlük görevlerden uzaklaştırabilir ve erteleme davranışlarını artırabilir. Birey, kaygı ve korku hisleriyle başa çıkmak için işleri erteleyebilir.

Eğer bireyin erteleme döngüsü, günlük yaşamının kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkiliyorsa ya da başka bir psikolojik rahatsızlık sebebiyle dolaylı olarak etkileniyorsa, profesyonel destek alınması önemlidir.

Yazan: Stajyer Tuna Öztürk